Czy miałaś/eś kiedyś sen o rzece?

 

The Dreaming of the artist Lily Sandover Kngwarreye,
Sandover River, painting, 1989, Australia.

Orinoko, Achelous, Missisipi, Nil, Ganges, Hudson, Dunaj, Styks i Lethe – to nazwy ruchomych wód przepływających między dwoma brzegami, wód toczących się jak sam Czas, niczym w żyłach Wielkiej Matki Ziemi. Rzeki są witalną płynnością. Rzeki przepływają zarówno przez świat górny, jak i dolny, naziemny i podziemny, wewnątrz i na zewnątrz; rzeki płodności i dobrobytu, rzeki zapomnienia, rzeki wiążącej przysięgi, rzeki handlu, rzeki krwi i rzeki wody, rzeki odrodzenia, rzeki śmierci, rzeki smutku. W naszej mitycznej historii wszystkim nim przewodniczą dobroczynne bóstwa, straszne Rusałki czy Syreny lub zmienne duchy rzeczne.

Rzeki były centralnym punktem cywilizacji, lokujących się wzdłuż ich brzegów, oferując świeżą lub odświeżającą wodę, żywe ryby, żyzną glebę, rozlewiska powodziowe i drogi wodne, tak słynne wzdłuż Nilu, Tygrysu i Eufratu. Rzeki były siedzibą nieśmiertelnych, którzy ofiarowali tak wiele darów, jak również dary czystości, oczyszczenia, łaski i mitycznego przejścia na „drugi brzeg”. Nikczemne duchy wody mogą równie łatwo odebrać życie, zabierając ciała tych, którzy toną w szybkich i nieprzewidywalnych prądach.

Rzeka mówi o życiu jako o przepływie, wolności, ruchu, niebezpiecznych prądach, tonięciu, ciągłym biegu, płynięciu, powodzi, ale także jako zamknięciu, kierunku, zatrzymaniu, skierowaniu. Rzeka przypomina nam, że nigdy nie wzniesiemy się ponad źródło; wszystkie płyną w dół od źródła, kończąc się ostatecznie morzem lub zbiegiem. Stworzenia, jak łosoś, można zmusić do pływania pod prąd, a inne po prostu płyną z prądem; rzeki niosą rzeczy i transportują w sposób zarówno dosłowny, jak i metaforyczny. A rzeki mogą wyschnąć, ich koryta zniszczone i puste, oznaki zmiany biegu lub pory roku, przyroda żyjąca w czasie.

Język to rzeka słów... rzeka poezji i muzyki niosąca głowę Orfeusza; rzeki są zmęczone, mocne, płynące, błyszczące, tryskające, opadające, szybkie, gładkie, ciężkie, jasne. Wszystko, co żyje, ma w sobie jakość płynącej rzeki.

Mitologie mówią o tym, jak wielkie wody zeszły na ziemię w postaci rzeki. Rzeki rozdzieliły się na cztery w Raju i na siedem w starożytnych Indiach. Wody życia płynące ze źródła na świat muszą się rozmnażać. Ganges, najświętsza z trzech świętych rzek Indii, płynie od palca Wisznu przez niebo, ziemię i świat poniżej.

Dawno, dawno temu święta rzeka Ganga opływała trzykrotnie górę Meru w mieście Brahma. Pewnego dnia Bhagiratha modlił się, aby rzeka Ganga spłynęła z najwyższej siedziby bogów na ziemię i dalej, do głębin, aby mogli dotrzeć i ożywić 60 000 Sagarów, jego przodków, których prochy spoczywają w podziemiach. Jego modlitwy zostały wysłuchane, ale moc świętych wód była zbyt wielka, aby ziemia mogła wytrzymać, więc Śiwa ofiarował swoje zmierzwione włosy, aby złapać rzekę podczas jej opadania, aby jej lądowanie mogło być złagodzone dla ludzkości. Wypłynęła z włosów Śiwy w siedmiu strumieniach, z których jednym jest Ganges. W podziemiach wody spłynęły kaskadą i spłynęły po prochach 60 000, po czym ich dusze wzniosły się do nieba.

Ponad milion Hindusów co roku udaje się do Waranasi, gdzie spotykają się trzy najświętsze strumienie, aby kąpać się w jej wodach, oczyszczając się z karmy z poprzednich wcieleń i zapewniając pomyślne odrodzenie. Wody rzeki mogą obiecać odrodzenie, tak jak rzeka Jordan była chrztem dusz do nowego życia w duchu.

Czy zbierzemy się nad rzeką?

Oprócz obrazu odrodzenia pojawia się przeprawa przez rzekę, odwieczny symbol przejścia na drugi brzeg, do krainy umarłych. Umrzeć oznacza „przeprawić się”. W mitologii greckiej Charon przewozi zmarłych przez rzekę Styks w podziemiach. Rzeka jest granicą między krainami oraz między żywymi i umarłymi. Przeprawa jest przejściem i metaforą możliwości podróżowania pomiędzy dwoma brzegami umysłu: świadomym i znajomym brzegiem oraz nieświadomym dalszym brzegiem.

Rzeka jest nauczycielem. Ludzie próbują zmieniać rzeki, by lepiej korzystać z ich mocy. Budujemy tamy, aby wykorzystać energię, oraz prostujemy koryta rzek, aby zwiększyć ich prędkość i siłę. Do pewnego stopnia przyroda nas w tym wspiera. A jednak przez wieki Żółta Rzeka symbolizowała wielkość i smutki starożytnej cywilizacji Chin, gdyż cesarze utożsamiali kontrolowanie rzeki i ujarzmianie jej katastrofalnych powodzi z kontrolowaniem Chin.

(z ksiązki: „The Book of Symbols”)